Oficjalna medycyna pogardza w Polsce medycyną alternatywną. A im bardziej pogardza, tym więcej zostawia pola dla naciągaczy. Nikt nie panuje nad paramedycznym biznesem wartym miliardy.
Ministerstwo Zdrowia walczy o poprawę kiepskiego wizerunku. W połowie marca puściło więc do mediów przeciek, że kończy prace nad projektem ustawy o zawodzie fizjoterapeuty. O taką ustawę środowisko fizjoterapeutów walczy od lat. Ma ona określić precyzyjnie, jakie kwalifikacje – ze specjalistycznymi studiami na czele – dają prawo do posługiwania się tytułem fizjoterapeuty. Tak jak jest w przypadku dentysty czy pediatry.
Rząd zmusi wreszcie kręgarzy i znachorów do zamknięcia gabinetów – zawyrokowano w prasie i internecie. Guzik prawda.
Uzdrowiciele
Przecież rosnąca konkurencja dla fizjoterapeutów ze strony paramedyków to uboczny efekt zapaści w firmie ministra Bartosza Arłukowicza. Skazuje ona pacjentów po skomplikowanym złamaniu nóg czy z poważnym urazem kręgosłupa na długie miesiące czekania na rozpoczęcie rehabilitacji refundowanej przez NFZ. Rynek alternatywnej medycyny wypełnia tę lukę.
Tyle że niewidzialną ręką tego rynku coraz częściej bywają wszelkiej maści kręgarze, spece od leczenia dotykiem czy kamieniami. Oferują usługi po atrakcyjnych cenach, najczęściej rzędu 40-50 zł za godzinę, zwykle za określoną z góry serię zabiegów. Niczego nie gwarantują, czasem rzeczywiście pomagają, równie dobrze jednak skutki ich działań mogą być opłakane – z paraliżem wszystkich kończyn włącznie. Właśnie takie nieszczęście dotknęło w zeszłym roku młodą warszawiankę, pacjentkę "fizjoterapeutki" z Ukrainy, która zarejestrowała u nas taką działalność, mając w kieszeni certyfikat ukończenia weekendowego kursu.
Po wejściu w życie ustawy (a wciąż takiej nie mamy jako jedyny kraj w UE!) nazwa tego zawodu będzie musiała zniknąć z szyldów tysięcy gabinetów i z ogłoszeń. No i co z tego? Przecież równie dobrze dotychczasowy "fizjoterapeuta" z lipnym świadectwem może przechrzcić się na "bioterapeutę" czy "healera" (czyli uzdrowiciela), bo i tak określają się niektórzy paramedycy! Nie słychać, aby rządowi chodziło po głowie przykręcenie śruby którejś z dziesiątek dziedzin medycyny niekonwencjonalnej, zwanej też naturalną.
To polski paradoks – z jednej strony jesteśmy jednym z nielicznych krajów rozwiniętych, w których tradycyjna medycyna (zwłaszcza publiczny system ochrony zdrowia) odżegnuje się od tej z daleko- czy bliskowschodnimi korzeniami. Uznaje się ją niemal za szamaństwo – może z wyjątkiem akupunktury.
A z drugiej strony Polska ma pod tym względem regulacje wyjątkowo liberalne. "Uzdrowicielem" może być nad Wisłą praktycznie każdy. Wystarczy zarejestrować w urzędzie działalność gospodarczą bądź poszerzyć już prowadzoną o PKD 86.90.D. Skrót PKD oznacza Polską Klasyfikację Działalności – to swego rodzaju katalog rozmaitych działalności gospodarczych. Kod PKD 86.90.D to działalność paramedyczna. Można ją prowadzić wszędzie, byle nie w szpitalu – a więc także we własnym mieszkaniu i w domu pacjenta.
PKD 86.90.D wymienia tylko przykładowe rodzaje paramedycyny: irydologię, homeopatię, akupunkturę i akupresurę. Ale jej zakresu nie ograniczają żadne przepisy, więc równie dobrze może nią być leczenie pijawkami czy moczem, radiestezja (czyli różdżkarstwo), a nawet egzorcyzmy. A przede wszystkim bioenergoterapia (leczenie energią), ta królowa medycyny naturalnej, którą praktykuje przynajmniej co trzeci z paramedyków.
Siamani
Ilu tych paramedyków w sumie jest? Trudno ocenić, bo oficjalne dane GUS pokazują tylko wierzchołek góry lodowej. Ten wystający ponad powierzchnię wierzchołek to kilkanaście tysięcy firm oraz samozatrudnionych, mających "paramedyczne" PKD. Jednak eksperci szacują, że medycyną naturalną para się u nas 70-80 tysięcy osób (dla porównania – lekarzy wykonujących swój zawód jest w Polsce ok. 150 tysięcy mniej niż przed dekadą, m.in. z powodu emigracji), zaś rynek takich usług wart jest kilka miliardów złotych rocznie. W sondażu OBOP sprzed dwóch lat niemal co czwarty Polak twierdził, że korzysta z usług medycyny naturalnej.
Większość paramedyków działa w szarej strefie, nie płaci podatków ani składek na ZUS. Klientów znajdują metodą reklamy szeptanej, są polecani przez tych, którzy z ich zabiegów byli zadowoleni. A także przez ogłoszenia i przez własne strony w internecie, oferujące niekonwencjonalne metody leczenia stresu, migreny, wrzodów żołądka, a bywa że i bezpłodności.
To jednak tylko drobna przedsiębiorczość w paramedycynie. Duże biznesy są udziałem bioenergoterapeutów i hipnotyzerów o głośnych nazwiskach. Pierwszym, który uwiódł Polaków, był Szkot Clive Harris; w latach 70. zeszłego wieku prowadził mitingi terapeutyczne w setkach parafii – waliły na nie tłumy. W początkach transformacji wielką gwiazdą stał się urodzony na Ukrainie Anatolij Kaszpirowski, mistrz uzdrowicielskiej hipnozy, praktykowanej za pośrednictwem telewizji. Jego seanse gromadziły przed odbiornikami po 8-9 milionów Polaków, za co dostał zresztą od widzów statuetkę Wiktora.
Przełom wieków to z kolei apogeum popularności Zbigniewa Nowaka, bioenergoterapeuty-showmana z Podkowy Leśnej pod Warszawą, też praktykującego zbiorową terapię. – Spotykałem się z ludźmi w stołecznej Sali Kongresowej i w Hali Ludowej we Wrocławiu, przyjmowałem dziennie po 1,5-2 tys. osób – wspominał. Kameralnie, w porównaniu z 60 tysiącami osób, które przyszły latem zeszłego roku na Stadion Narodowy w Warszawie, płacąc po 40 zł za bilet na religijno-terapeutyczny seans z udziałem księdza uzdrowiciela z Ugandy, ojca Bashobory.
W ostatnich latach takie masówki zeszły jednak na margines paramedycyny. Znani bioenergoterapeuci stawiają raczej na szeroki zakres usług i na skuteczny marketing. Tadeusz Cegliński, bioenergoterapeuta z 40-letnim doświadczeniem leczący dotykiem, na swojej stronie internetowej zapewnia, że pomaga m.in. ludziom z nerwicami i migrenami, z chorobami oczu, gardła i układu krążenia, schorzeniami kręgosłupa, a także z wadami wymowy. Jego nadzwyczajne zdolności rekomendował swego czasu Jerzy Engel, były selekcjoner naszej reprezentacji piłkarskiej. W swej książce "Prosta gra" twierdził wręcz, że bez pomocy Ceglińskiego, do którego zawiózł piłkarzy, nie byłoby ani sukcesów w eliminacjach do mistrzostw świata 2002, ani eksplozji talentu Emmanuela Olisadebe, gwiazdy tamtych lat, który nazywał terapeutę "siamanem".
Cegliński jest dzisiaj rasowym biznesmenem. W zbudowanym w 2004 r. (ponoć kosztem kilku milionów euro) pięciogwiazdkowym hotelu i spa Piramida w Paprocanach koło Tychów oferuje wszystko, co potrzebne dla zdrowia i urody. Pobyt nie jest tani – ok. 400 zł za nocleg – ale są też pakiety promocyjne, a w nich terapia dotykiem Ceglińskiego. Poza pakietem – 100 zł za godzinny zabieg.
Fachowcy i naciągacze
Drogo? Wizyta w prywatnym gabinecie lekarza ortopedy, dermatologa czy psychiatry kosztuje zwykle więcej. A takich jak Cegliński jest w kraju najwyżej kilkudziesięciu – przeciętna stawka za godzinną konsultację bądź terapię u bioenergoterapeuty, homeopaty, speca od akupunktury bądź leczenia hipnozą jest niższa, ok. 50 zł.
Problem medycyny naturalnej dotyczy więc nie cen, ale tego, za co się płaci. Krótko mówiąc – jej skuteczności.
Większość rozwiniętych krajów Zachodu dyskusję na ten temat ma już za sobą. Owszem, wielu ekspertów lubuje się w rozważaniu, czy na przykład Steve Jobs, twórca Apple, mógłby żyć dłużej, gdyby w walce z rakiem trzustki nie porzucił na jakiś czas tradycyjnej medycyny na rzecz niekonwencjonalnej. Na co zwolennicy tej ostatniej ripostują, że ten skrajnie agresywny rodzaj nowotworu wykańcza ludzi średnio w kilkanaście miesięcy – jak aktora Patricka Swayze. A Jobs zmagał się ze swoim prawie dziewięć lat.
Ale to niczego nie rozstrzyga, podobnie jak amerykańskie statystyki śmierci pacjentów wskutek błędów lekarskich. Wynika z nich, że paramedycy mylą się czterokrotnie rzadziej. Trudno jednak porównywać ryzyko błędów w kardiochirurgii czy onkologii z tym, jakie wiąże się z leczeniem energią, igłami czy pijawkami.
Generalnie Zachód stanął na stanowisku, że medycyna naturalna nie powinna wchodzić w paradę tradycyjnej (a tym bardziej jej zastępować), ale wiele jej metod, zwłaszcza tych, które wspomagają samoobronę organizmu i psychikę chorego, może być uzupełnieniem standardowej terapii. Dlatego coraz popularniejsza we Francji, Niemczech, Skandynawii czy USA staje się tzw. medycyna integralna (bądź integracyjna) łącząca to, co najlepsze w obu. W wielu krajach zabiegi metodami niekonwencjonalnymi są refundowane przez kasy chorych. Pod jednym warunkiem – mogą je wykonywać tylko fachowcy z dokładnie określonymi kwalifikacjami, potwierdzonymi egzaminami i certyfikatami wyznaczonych do tego instytucji. I z odpowiednio długą praktyką.
A u nas? U nas na rynku medycyny naturalnej dominuje żywioł. Owszem, w kraju jest kilkanaście cechów rzemieślniczych, grupujących bioenergoterapeutów, naturopatów, hipnotyzerów czy radiestetów. Organizują szkolenia, przeprowadzają egzaminy na czeladników i mistrzów w każdym z tych fachów. Kształci ich też kilka prywatnych szkół, jak Akademia Doskonalenia Zawodowego Naturopata, którą prowadzi jeden z najbardziej doświadczonych w Polsce hipnotyzerów i naturopatów, Grzegorz Halkiew.
Ale takie szkolenie musi kosztować. Za 80-godzinny kurs hipnozy energetycznej trzeba zapłacić 3700 zł, za II-stopniowy kurs bioenergoterapii, w sumie 110 godzin, ponad 2700 zł. Halkiew przyznaje, że tłumu chętnych nie ma.
Trudno się dziwić. Po co płacić za coś, czego nikt nie wymaga? Podobnie jest z ubezpieczeniami od ryzyka błędu, którego ofiarą padnie pacjent. Nawet ci, którzy kończą parogodzinny kurs za kilkaset złotych, jeśli się ubezpieczają, to tylko ze względu na klientów – żeby widzieli na ścianie jakiś certyfikat. Urzędników resortu zdrowia czy gminy to nie obchodzi.
W efekcie w pełni wykwalifikowanych, dyplomowanych bioenergoterapeutów jest w Polsce góra tysiąc na 20-30 tysięcy leczących energią. Podobnie sytuacja wygląda w innych specjalnościach paramedycyny. – Powieszenie na drzwiach gabinetu szyldu "lekarz" przez osobę bez studiów lekarskich jest karane. Napisanie "bioenergoterapeuta" czy "hipnoterapeuta" już nie. Dlaczego? – pyta Grzegorz Halkiew.
No właśnie – dlaczego?
Wśród licznych zadań, z jakimi minister Arłukowicz powinien się wreszcie uporać, jest więc i to: ucywilizowanie rynku paramedycyny. Przecież trwająca ofensywa naciągaczy, szukających okazji do łatwego zarobku, to efekt bałaganu na jego podwórku.
Autor: Miłosz Węglewski
